سری سوم بازیهای حسی حرکتی در کاردرمانی

بازی مناسب برای کودکان اوتیسم

بخش سوم از  بازیهای حسی حرکتی در کاردرمانی به منظور  توسعه یکپارچگی حسی در کودکان اوتیسم

         
   دوبازی با هدف پرورش حس عمقی ولمسی
         ویک بازی برای رشد
مهارتهای بینایی وافزایش توجه وتمرکز

خمیر بازی
ور رفتن با خمیرهای بازی خانگی و دست‌ساز یک تجربه لامسه‌ای کثیف کاری و معمولا خوشاینداست. همچنین برای کودکان مبتلا و یا بدون SPD، خمیر بازی  برای  کسالت‌های جزئی مانند افسردگی ناشی از هوای بد، کج‌خلقی‌های ناگهانی، غرغر و سر رفتن حوصله است. برخی کودکان می‌توانند هر روز بازی با خمیر را تجربه کنند.

محدوده سن رشدی:3 سال و بیش‌تر
موارد و ابزار مورد نیاز
1-    دو پیمانه آرد
2-    1 پیمانه نمک
3-    4 قاشق چایخوری کرم جوهر ترشی
4-    2 پیمانه آب
5-    4 قاشق چایخوری روغن گیاهی
6-    یک قابلمه بزرگ و قاشق‌(های) چوبی  
7-    اختیاری: ماسه، تکه‌های یخ پلاستیکی، رنگ‌های خوراکی، عصاره وانیل، نعنا یا سایر عضاره‌های (نه از نوع روغنی که می‌تواند منجر به سوزش انگشتان حساس شود)
8-    کیسه پلاستیکی برای نگهداری خمیر‌ها در مدت طولانی (فریز کردن لازم نیست اما می‌تواند منجر به افزایش زمان نگهداری شود)
 
آماده‌سازی (در صورت امکان کودک در کنار والدینش همراه شود)
1-    در یک قابلمه بزرگ، آرد، نمک، کرم جوهر ترشی، آب و روغن را روی حرارت خیلی کم مخلوط کنید تا خمیر از گوشه قابلمه جدا شده و یک توپ نرم ایجاد شود. حالا اجازه دهید خمیر بازی سرد شود.
2-    برای افزایش حس لامسه، کمی ماسه و یا تکه‌های یخ پلاستیکی به آن اضافه کنید.
3-    برای دخیل نمودن حس بینایی، از رنگ‌های خوراکی استفاده کنید.من بعنوان کاردرمانگر پیشنهاد می‌کنم که خمیر بازی را به دو قسمت تقسیم نمایید. به یک قسمت رنگ آبی و به یک قسمت رنگ زرد بیفزایید. از کودک بخواهید هر قسمت را فشار دهد تا زمانی که رنگ کاملا مخلوط شود. سپس دو قسمت را با هم مخلوط کنید تا رنگ سبز ایجاد شود
(آبی+قرمز= بنفش، قرمز+زرد=نارنجی و آبی+قرمز + نارنجی= قهوه‌ای)
4-    برای برانگیختن حس بویایی، چند قطره عصاره وانیل، نعنا یا سایر انواع عصاره‌ها به آن اضافه کنید. (از زنجبیل هم استفاده نکنید چون همانند عصاره‌های روغنی ممکن است منجر به سوزش انگشتان حساس شود).
ابزاری که کودک شما برای بازی با خمیر نیاز دارد
1-    وردنه (یا تکه‌ای پوب استوانه‌ای یا تکه کوچکی از یک میخچه چوبی)
2-    قیچی کند مخصوص کودکان
3-    چاقو، چنگال و قاشق کره
4-    ابزار آشپزخانه مانند سیرکوب، برش دهنده تخم‌ مرغ، رنده سیب‌زمینی و گوشت‌کوب
5-    قالب و برش‌دهنده کلوچه که به شکل اعداد و حروف هستند
6-    سکه، گیره کاغذ، دکمه، فر دهنده مو پلاستیکی، سنجاق مو، صدف، تیله، سنگ‌های کوچک و سایر اشیای کوچک

کارهایی که کودک شما می‌تواند انجام دهد
1-    خمیر بازی را به شکل سوسیس‌های بزرگ و مارهای لاغر در آورد
2-    مارها را از سمت چپ به راست فشار داده (با انگشتان) یا ببرد (با قیچی) تا بدین ترتیب جهت‌گیری او در خواندن و نوشتن تقویت شود.
3-    آشیانه یک پرنده را به همراه تخم‌هایش بسازد
4-    تخم‌ مرغ‌های بزرگ درست کرده و آن‌ها را با رنده تخم مرغ رنده کند. 
5-    با فشردن خمیر بازی با سیرکوب رشته‌های اسپاگتی و یا مو درست کند
6-    شکل‌های آدم‌ها و حیوانات را ایجاد کند
7-    با استفاده از رنده سیب زمینی و گوشت‌کوب شکل‌ها و الگوهای جذاب و جالب درست کند
8-    قالب کلوچه و سایر اشیا را در خمیر بازی فرو کند
9-    شکل‌هایی که سایر افراد درست می‌کنند را بسازد

مزیت‌های این فعالیت از نظر جنبه های کاردرمانی
1-    خمیر بازی کردن، کوبیدن، فشار دادن، لوله کردن، فرو بردن و کوبیدن خمیر منجر به توسعه و رشد تمایز حس لامسه، شناخت حس عمقی، قدرت بالاتنه، مهارت‌های حرکتی دقیق وبرنامه ریزی حرکتی می‌شود.
2-    فشردن سیرکوب ( وسیله ای که دارای سوراخهای ریز میباشد جهت خرد کردن سیر استفاده میشود)و استفاده از ابزار و وسایل مختلف منجر به توسعه چالاکی و چابکی دست‌ها، مهارت‌های بینایی-حرکتی و توانایی دنبال نمودن جهت‌ها می‌شود.
3-    کار کردن با خمیربازی یک فعالیت مقاومتی است که در آن ورودی‌های حس عمقی فراهم شده و به شدت نظم دهنده و آرام‌بخش است. بهترین لحظات برای بازی با خمیر پیش از یک گردش بیرون از خانه و یا در اواسط فعالیتی است که ممکن است بیش از اندازه برای کودک نحریک کننده باشد.

نکات کاربردی
1-    مخلوط کردن رنگ در خمیر بازی کار بسیار دشواری است! کامل مخلوط کردن رنگ الزامی نیست؛ حالتی شبیه به تیله نیز زیبا خواهد بود.
2-    کمی آرد به انگشتان کودک خود بمالید تا بدین ترتیب خمیر بازی تازه به دستان او نچسبد.
3-    اگر کودک شما نسبت به لمس کردن بیش از اندازه حساس است می‌توانید از دستکش‌های جنس وینیل به عنوان حائل استفاده کنید (از دستکش‌های لاتکس پرهیز کنید زیرا برخی کودکان نسبت به این ماده حساسیت دارند). یا می‌توانید از پوشش انگشت استفاده کنید (دستکشی برای یک انگشت). پوشش انگشت را می‌توانید از داروخانه‌ها تهیه کرده و یا آن‌ها را با بریدن قسمت انگشت دستکش‌ها درست کنید.
4-    زمانی که برخی کودکان با دستانشان کار می‌کنند، غالبا به طور همزمان از دهان خود نیز استفاده می‌کنند. آن‌ها این کار را به این دلیل انجام می‌دهند که دهان نظم دهنده خوبی است. بیرون آوردن زبان، گاز گرفتن لب‌ها و جویدن یقه لباس رفتار‌های دهانی-حرکتی است که به آن‌ها در راستای تمرکز روی یک کار کمک می‌کند. اگر کودک شما هنگام کار با خمیربازی نیازمند چیزی است تا با دهانش با آن ور برود می‌توانید به او تکه‌ای آدامس و یا لوله جنس وینیل بدهید.
5-    کودکان دارای حساسیت نسبت به گلوتن نیز می‌توانند از بازی با خمیر لذت ببرند. برای این کار شما باید خمیربازی را بدون گندم درست کنید. برای اطلاعات بیش‌تر می‌توانید به مطالب توصیه شده در دستورالعمل‌های پخت کتاب نوشته شده توسط لیزا لوئیس و کارین سروسی مراجعه کنید.




آشپزی نمادین  با کودک 

وقتی کودک میگوید "غذای مرا درست کنید!"

وقتی کودک خیلی خیلی پرتوقع و طلبکار است به خصوص زمانی که گرسنه باشد. به دلایلی کودکان معمولا تلاش می‌کنند به این دوست خیالی لطف کنند. شاید آن‌ها به این دلیل رفتار ناپسند و مداوم او را تحمل می‌کنند که این رفتار‌ها برای آن‌ها احساس آشنایی دارد.
محدوده سن رشدی 3 تا 8 سال
به چه چیز‌هایی نیاز است
خمیر پاتی (putty)
کارهایی که شما می‌توانید انجام دهید
کنار او باشید و بازی کنید!
 
روش بازی "غذای من را درست کن!"
نحوه آماده‌سازی غذای سیمون توسط کودک شما
کودک می‌گوید "من گرسنه هستم!غذای من را آماده کنید!"
کودکمی‌گوید "برای من کمی آبلیمو بگیرید! برای من کمی کوفته قلقلی درست کنید! برای من کمی خامه بیاورید!"

دستورات حرکتی مادر:
 می‌گوید "بکشید!"
 می‌گوید "فشار دهید!"
می‌گوید "لوله کنید!"
 می‌گوید "بپیچانید!"

کارهایی که کودک باید انجام دهید(ابتدا هر قسمت را جداگانه آموزش دهید)
سر میز بنشینید و آماده "پخت و پز" شوید.
"نان" یا "کلوچه" را ورز دهید.
"پنیر لوله‌ای" را بکشید یا ران مرغ را بکنید.
خمیر کیک، بسته کچاپ را بفشارید یا جعفری‌ها را بریزیرد.
هات داگ و سوسیس را رول کنید.
نان باگت و چوب شور را با گرد کردن خمیر پاتی (putty) درست کنید.
 
 مزیت‌های این فعالیت از نظر جنبه های کاردرمانی
1-    کار کردن با خمیر پاتی (putty) به روش‌های متفاوت برنامه ریزی حرکتی، مهارتهای  دقیق حرکتی، تمایز و تشخیص لامسه و هماهنگی دوطرفه را بهبود می‌دهد.
2-    انجام دادن دستورات شفاهی منجر به بهبود آگاهی درکی و بیانی  و مهارت‌های ارتباطی می‌شود.
3-    استفاده از حرکات مختلف برای پختن باعث می‌شود کودک مهارت هایی را بیاموزد که ممکن است بعدا و در مواردی که با اسباب‌بازی‌های آشپزخانه‌ای بازی "بیا فرض کنیم" را با دوستانش انجام می‌دهد، آن‌ها را تعمیم داده و این کار به او کمک کند تا غذاهای واقعی درست کند.

نکته‌های کاربردی
1-    برای این که به کودکتان کمک کنید تا دستورات شفاهی را بهتر درک کند، با نشان دادن نحوه فشردن، ورز دادن و غیره یک سرنخ بینایی به او بدهید.
2-    برای کمک بهبود برنامه ریزی حرکتی دست خود را روی دست او قرار داده و او را راهنمایی کنید.

تعقیب چراغ‌قوه
تعقیب چراغ‌قوه یک فعالیت لذت‌بخش برای زمان خواب یا سایر اوقات است. جوی نیومن، یک درمانگر حرکتی-ادراکی در بتسدا، ماریلند، این تعاملات مفرح را به ترتیب دشواری توصیه کرده‌است. زمانی که برای اولین بار این بازی را انجام می‌دهید، آن را آسان انجام دادن و زمانی که فرزند شما آماده شد آن را دشوارتر کنید.
 
محدوده سن رشدی:3 سال تا نوجوانی
موارد و ابزار مورد نیاز
دو تا چراغ‌قوه
آماده‌سازی
1-    از کودکتان بخواهید به پشا روی زمین یا تخت دراز بکشد.
2-    چراغ‌ها را خاموش کنید.


روش‌های انجام بازی تعقیب چراغ قوه(بر اساس دشواری)
 

نوع دیگری از بازی
 

مزیت‌های این فعالیت از نظر جنبه های کاردرمانی
ثابت نگه‌داشتن سر باعث می‌شود چشم‌ها به صورت مستقل حرکت کرده و به ترتیب یکپارچگی بینایی-حرکتی تقویت می‌شود.
دنبال کردن نور متحرک مهارت‌های بینایی-حرکتی و جهت‌یابی را تقویت می‌کند.
پرش سریع چشم‌ها از یک نقطه به نقطه دیگر توانایی او برای انتقال سریع نگاهش که یک مهارت‌ مهم است را افزایش می‌دهد.
گرفتن چراغ‌قوه با دو دست منجر به بهبود هماهنگی دوطرفهمی‌شود. این امر برای استفاده از اعضا در سمت مخالف ضروری است.
دنبال نمودن مسیر نور شما هماهنگی چشم-دست او و درجه‌بندی حرکاتش را بهبود می‌دهد.
بازی تعقیب چراغ‌قوه ارتباطات و وابستگی را بهبود می‌بخشد.
افزایش توجه وتمرکز مناسب میباشد

نکات کاربردی
اگر کودک شما از مسیر نور شما منحرف می‌شود، سرعت خود را کم کنید. هدف در این‌جا واکنش دقیق و ردیابی مداوم است.
اگر کودک شما با دشوار شدن فعالیت خسته و درمانده می‌شود، یک قدم به عقب برگردید.

ترجمه
کاردرمانگر محمد مهدی خاتمی

سری چهارم بازیهای حسی حرکتی بزودی