یکپارچگی حسی در اوتیسم-درمان اختلال یکپارچگی حسی در کودکان

(5)

(1)

فعالیت‌های یکپارچگی حسی

تمرینات یکپارچگی حسی

روشهای درمان اوتیسم

فعالیت‌هایی که برای یکپارچگی حسی در کودکان بانیازهای حسی بویژه اوتیسم مناسب است.
سیستم لامسه
«جعبه حسی»
از یک ظرف پلاستیکی، یک کیف یا یک جعبه کفش استفاده کنید و اشیای مختلف را در داخل آن‌ها قرار دهید و از کودک بخواهید که آن‌ها را لمس کند و حدس بزند که شیء لمس شده چیست.

صندوق حسی
یک ظرف پلاستیکی بزرگ را با برنج، ماکارونی، آرد ذرت، ذرت بو داده، ماسه، آب، دانه پرونده و اشیای متفاوت دیگری پر کنید. از کودک بخواهید از دستانش استفاده کند و برای یافتن اشیای مورد نظرش در ظرف جستجو کند. سعی کنید مواد مختلفی که گرم، سرد، ناهموار یا نرم هستند امتحان کنید.
لباس پوشیدن
یک جعبه از لباس‌های مختلف داشته باشید و لباس‌هایی را که طرح‌ها، رنگ‌ها و بافت‌های مختلف (ابریشمی، خزی، پر مانند و ...) دارند را جستجو کنید.
بازی در وان
کودکتان را تشویق کنید که از صابون‌های مختلف و حوله‌هایی با انواع و اندازه‌های مختلف در حمام استفاده کند. انواع صابون‌های بو‌دار، صابون‌هایی با مواد طبیعی، لوسیونی، کف کننده و کرم اصلاح و شوینده‌های بدن، مایع شستشوی بدن را پیشنهاد دهید. انواع بافت‌ها را نیز برای شستشو توصیه کنید: پارچه‌های شستشوی ضخیم، نرم، برس‌های پلاستیکی، اسفنج‌های آشپزخانه، اسکاچ‌های مختلف، دستمال‌های آشپزخانه، اسفنج‌های لیفی، دستکش‌های حمام و ... .
اسباب‌بازی‌ها
اسباب‌بازی‌هایی با بافت‌های مختلف – صاف، زبر، سفت، ناهموار، نرم، و قابل انعطاف – را به کودک پیشنهاد دهید.
درست کردن یک «هات داگ»:
کودک را محکم در یک پتو بپیچید.
آشپزی با هم
به کودک اجازه دهید که موادی مثل خمیر کلوچه، خمیر نان، مایه کیک، خمیر پیتزا را مخلوط کند و ورز دهد و سپس پهن کند.

فعالیت‌های انگشتی
با استفاده از رنگ‌های انگشتی موادی مثل برنج، ماسه، دانه، ذرت بو داده و ... را برای ایجاد تجربیات حسی مختلف، مخلوط کنید و رنگ بزنید.
غذاها
کودک را تشویق کنید که غذاهای جدیدی با بافت‌ها و مز‌ه‌های مختلف امتحان کند.

سیستم دهلیزی

توپ‌های جهشی
توپ جهشی یک توپ بزرگ با یک دستگیره است که بچه روی آن می‌نشیند و بالا و پایین می‌پرد. آن را روی چمن و فرش امتحان کنید.
غلتیدن
روی یک تپه چمنی به پایین بغلتید.
تاب خوردن
روی تاب‌های زمین بازی، تاب‌های لاستیکی، تاب‌های طنابی، تاب‌های میمونی، ذوزنقه ورزشی و حلقه‌ها تاب بخورید.
تاب خوردن در پتو
از کودک بخواهید که روی یک پتوی بزرگ دراز بکشد. سپس از دو بزرگ‌تر بخواهید که گوشه‌های مقابل پتو را بگیرند و کودک داخل پتو را به آرامی از زمین بلند کنند و تاب بدهند.
سر خوردن
روی سرسره‌های زمین بازی، سرسره‌های استخر شنا یا با استفاده از سورتمه سر بخورید.

مسیر پرمانع
مسیر پر مانعی را در خانه (داخل یا خارج) تنظیم کنید و کودک را تشویق کنید که از روی موانع بخزد، بالا برود، بپرد در حالی که تعادلش را حفظ می‌کند.
سواری با وسایل نقلیه
سه‌چرخه، دوچرخه، موتورسیکلت، ماشین‌هایی که با چرخ بزرگ و وسایل نقلیه موتوری با اندازه کوچک.
دویدن / بالا و پایین انداختن توپ
شرکت در بازی گرگم به هوا و مسابقه دو، شرکت در فوتبال و انواع مختلف بازی با توپ.
پریدن
پریدن از یک ارتفاع بالاتر به ارتفاع پایین‌تر، پریدن درجا، پریدن روی طناب، ایستادن روی تخته تعادل، روی تخته پرش، روی جک، لی‌لی و پریدن روی توده‌ای از برگ.
چرخیدن
چرخیدن نیاز به نظارت دارد چون این فعالیت‌ها ممکن است منجر به تحریکات حسی شدید شود. استفاده از چرخ‌وفلک، قرقره چرخشی، دور زدن.
سیستم حس عمقی(حمل اشیای سنگین)

سبد لباس‌های کثیف، لیف پر از خواروبار، گالن شیر، ظرف محتوی مواد پاک کننده لباس.
فعالیت‌های هل دادن
هل دادن کالسکه، سبد چرخ‌دار بقالی با اندازه کوچک، ماشین چمن‌زنی اسباب‌بازی، استفاده از اسباب‌بازی‌های فشاری کودک، حمل کوله پشتی پر از اسباب‌بازی و ... .
فعالیت‌های کشیدن
کشیدن واگن و اسباب‌بازی‌های کشیدنی کودک، شرکت در مسابق طناب‌کشی.

فعالیت‌های «برخورد کردن»
تشک تخت، بالش یا پارچه‌های پشمی را روی زمین پهن کنید و به کودک اجازه دهید که روی آن‌ها بپرد یا به کودک امکان دهید که به تیغه‌های دیوار یا سپر ماشین که ایمن کرده‌اید برخورد کند.
بازی حسی-کاردرمانی در اتیسم-یکپارچگی حسی-کاردرمانی اوتیسم-کاردرمانی کودکان-کاردرمانی در کودکان-کاردرمانی غرب تهران

بازی حسی-کاردرمانی در اتیسم-یکپارچگی حسی-کاردرمانی اوتیسم-کاردرمانی کودکان-کاردرمانی در کودکان-کاردرمانی غرب تهران

ریختن
به کودک اجازه دهید که موادی مثل آب، شن، برنج، ماکارونی، دانه، ذرت بو داده را از ظرف‌هایی با اندازه‌ها و شکل‌های مختلف به داخل ظرف‌های دیگر بریزد.
فعالیت‌های پهن کردن
از کودک بخواهید که خودش ژله، کره بادام‌زمینی، پنیر خامه‌ای را روی نان بمالد و پهن کند.
فعالیت‌های آویزان شدن
با نظارت و هدایت یک بزرگ‌‌تر، کودک می‌تواند از میله‌های آکروبات‌ها در زمین بازی استفاده کند.

فشار دادن یک نقطه
نقطه‌ای را در روی دیوار خانه یا کلاس درس‌تان تعیین کنید و از کودک بخواهید که با دست‌ها یا پاهایش به آن فشار دهد.

فعالیت‌های نوسان دادن / زدن توپ
زدن توپ با راکت تنیس، گلف، چوب بیسبال و ... .

نمونه‌هایی از بازی‌های هدفمند در یکپارچگی حسی

بسیاری از فعالیت‌های دستی و صنایع دستی را می‌توان جهت تحریک حس لامسه استفاده کرد. بازی‌هایی مثثل خمیربازی، نقاشی با انگشتان، بازی با خمیر کاغذ و یا گچ و یا بازی‌هایی با استفاده از خمیر ریش، صابون، مدادرنگی، مواد غذایی، شن، اشیایی نظیر دانه‌های خشک‌شده، برنج، برگ‌ها و ... می‌توانند برای این منظور مفید واقع شوند.
هدف از این گونه بازی‌ها تقویت حس لامسه از طریق یکپارچه‌سازی بوده و به کودک این توانایی را می‌دهد که از حس لامسه جهت یادگیری از محیط اطرافش استفاده کند. اما نباید به هیچ عنوان کودک را به انجام این کارها مجبور کرد.

بازی‌ها
کرم ابریشم
کودک را درون ملحفه‌ای به اندازه‌ی مناسب قراردهید، به گونه‌ای که به طور کامل بدنش را دربر بگیرد و فقط سر از ملحفه بیرون باشد. ملحفه باید به خوبی گره زده شود تا باز نشود. سپس سه یا چهار تشک را با فاصله‌ی کوتاه (سه سانتی‌متر یا کمی بیشتر) از هم روی زمین پهن کنید تا کودک با غلتیدن روی آن‌ها خود را به انتها برساند و یا با جهیدن از تشکی به تشک دیگری عبور کند.
غلتیدن روی دیوار
به کودک بگویید که کنار دیوار بایستد و به دیوار بچسبد و عمل غلتیدن را انجام دهد. کودک باید تماس بدن خود را با دیوار در طی غلتیدن حفظ کند. این فعالیت می‌تواند با ایجاد مانع انجام شود. بدین گونه که شما مووانع را از قبل روی دیوار قرار دهید.

هات داگ
پتوی بزرگی کف اتاق پهن کنید. کودک روی آن دراز بکشد و پتو دور او پیچیده شود تا به شکل ساندویچ در آید و سپس به حالت افزودن چاشنی یا ادویه زدن به ساندویچ، کودک را با دستان خود مورد مشت و مال قرار دهید.
ساندویچ تشک
گروهی از کودکان روی تشک دراز می‌کشند. یک تشک دیگر روی آن‌ها قرار دهید و در حقیقت یک ساندویچ آدمی درست کنید و از یک کودک دیگر بخواهید که روی تشک بالایی غلت بزند و وانمود کند که دارد به ساندویچ چاشنی یا سس می‌زند و یا توپی بزرگ را روی تشک بالایی بغلتانید. «توجه: سر کودکان از تشک بیرون باشد و ساق‌ها و زانوهای آن‌ها بالا نباشد.»
تحریکات وستیبولار

تحریک‌های وستیبولار
ارایه‌ی تحریک‌های وستیبولار معمولاً ساده است. بسیاری از سرگرمی‌های کودکان مانند پریدن، چرخیدن، آویزان شدن و دویدن از تحریک‌های وستیبولار محسوب می‌شوند.
معمولاً اگر جلسه‌ی خود را با یک فعالیت و سرگرمی مربوط به وستیبولار شروع کنیم، مناسب‌تر و بهتر است، مشروط بر این که ترس در کودک ایجاد نشود.
تاب‌بازی
کودک را در یک توری که در فضا معلق و آویزان است قرار دهید تا یک تیوپ را که در فاصله‌ی دورتر بسته شده است، بگیرد و توری و خود را ریتم‌وار به نوسان و حرکت در آورد.
بسته شدن با طناب
یک طناب بلند را آماده کنید. حدود پانزده سانتی‌متر از طناب را در جیب شلوار کودک قرار دهید. طناب را دور کودک در حالی که دست‌هایش را روی سرش قرار داده بچرخانید به طوری که طناب به دور کودک پیچیده شود (کودک می‌چرخد). بعد از این که کودک کاملاً پیچیده شد، صبر کنید. سپس طناب را به آرامی بکشید تا کودک با چرخیدن خود در خلاف جهت قبلی باعث باز شدن طناب شود.
به هم خوردن بشکه‌ای
دو گروه از کودکان را روبروی هم قرار دهید و یک بشکه در اختیار هر گروه قرار دهید. با دستور شما یک کودک از هر گروه وارد بشکه شود و بشکه را به سوی بشکه‌ی مقابل خود بغلتاند تا با بشکه‌ی گروه مقابل برخورد کند.

انقباض هماهنگ
مشت زدن به کیسه‌ی بوکس یا به وسایلی دیگر همانند وزنه‌های پوشیدنی باعث تقویت حس عمقی ماهیچه‌ای می‌شود. جهت تقویت این حس استفاده از الاکلنگ و تجهیزاتی از این قبیل بسیار مناسب است و می‌تواند مورد استفاده قرار بگیرد. این گونه فعالیت‌ها باعث انقباض همزمان عضلات دوسر مفاصل می‌شود. انقباض همزمان عضلانی باعث ثبات مفاصل می‌شوند و جهت بهبودی و هماهنگی حرکت مهم می‌باشند.
تحویل دادن بار
همانند راننده‌ی کامیون که بار را تحویل می‌دهد، بار نسبتاً سنگینی را در درشکه، واگن، چرخ دستی و یا حتی روی یک تخته قرار دهید تا کودک با کشیدن و هل دادن آن‌ها بار را به محل مورد نظر برساند و آن را تحویل شما دهد.
مسابقه‌ی طناب کشی
طناب محکمی بیاورید و کودکان را در دو گروه به تعداد مساوی قرار دهید. نفرات از دو طرف شروع به کشیدن طناب کنند. گروهی برنده است که کودکان طرف مقابل را تا پنج ثانیه به طرف خود بکشد. مهم است که کودک بتواند تغییرات بدنی مناسب را هنگام جلو و عقب رفتن نسبت به طناب انجام دهد.

جنگ غلت زدنی
دو کودک کنار یکدیگر روی زمین دراز می‌کشند و سعی می‌کنند تا با قِل خوردن به سمت یکدیگر مانع غلت خوردن دیگری شوند و به عبارتی دیگر او را به سمت مقابل هل می‌دهند.

واکنش‌های تعادلی
واکنش‌های تعادلی به مجموعه‌ای از حرکات دلالت می‌کند که موجب حفظ تعادل می‌شوند. حرکت می‌تواند محدود و کوچک باشد (حفظ وضعیت نشسته هنگام پیچیدن ماشین) و یا این که بزرگ باشد (مثل حفاظت بدن از افتادن با کمک بازوها و دست‌ها). فعالیت‌های مربوط به بهبودی واکنش‌های تعادلی باید به تدریج سخت و پیچیده گردند، بنابر این درجه‌بندی آن‌ها بسیار مهم است. کودکان در فعالیت‌های روزمره زندگی که با سیستم حس حرکت و وستیبولار ارتباط نزدیکی دارند اغلب واکنش‌های تعادلی را تحریک می‌کنند. نمونه‌ای از بازی‌ها، عبارتند از:

بازی بزبزی
کودک دوزانو می‌نشیند، به‌گونه‌ای که روی دست‌ها (به سمت جلو) تکیه می‌کند. در این حالت توپی به سمت او قل دهید. کودک باید به جلو تکان بخورد و با سرش توپ را به جلو بزند، بدون این که جابه‌جا شود. این بازی را با دو کودک که روبه‌روی هم نشسته‌اند نیز می‌توان انجام داد.

مثل من انجام بده
کودک روی زمین با پاهای صاف می‌نشیند و حرکات زیر را تقلید می‌کند:
- با جابه‌جا کرن وزن بدن از یک لگن به لگن دیگر به سمت جلو حرکت کند. بازوها باید کمی خم باشند، به طوری که برای جابه‌جایی وزن، نباید از دست‌ها استفاده کند.
- به سمت عقب حرکت کند. سعی کند از سربالایی به آرامی بالا برود و سریع پایین بیاید.
- روی زمین بنشیند، پاهایش را بالا بیاورد و به سمت سینه ببرد. سعی کند روی باسن تعادلش را حفظ کند.

برنامه‌ریزی حرکتی
برنامه‌ریزی حرکتی به توانایی کودک برای سازمان‌دهی، برنامه‌ریزی و سپس اجرای اعمال حرکتی جدید یا تکرار نشده، اشاره دارد. رشد سیستم‌های حسی، به خصوص حس لامسه، اهمیت اساسی برای رشد برنامه‌ریزی حرکتی دارد. معمولاً درمان شامل فعالیت‌هایی برای بهبود حس لامسه، حس عمقی و افزایش آگاهی بدنی است. این فعالیت‌ها باید از ساده به پیچیده برنامه‌ریزی شوند که نمونه‌هایی از آن‌ها به شرح زیر هستند:
برنامه ریزی حرکتی-کاردرمانی در اتیسم-یکپارچگی حسی-کاردرمانی اوتیسم-کاردرمانی کودکان-کاردرمانی در کودکان-کاردرمانی غرب تهران

برنامه ریزی حرکتی-کاردرمانی در اتیسم-یکپارچگی حسی-کاردرمانی اوتیسم-کاردرمانی کودکان-کاردرمانی در کودکان-کاردرمانی غرب تهران

میدان مانع
وسایل مورد استفاده شامل وسایل در دسترس نظیر نردبان، تخته، تشک و صندولی است. از کودک بخواهید در بین صندلی‌ها سینه‌خیز برود، روی سطح شیب‌دار مانند اردک راه برود و یا به سمت عقب چهاردست و پا برود و غیره.

ماز
با استفاده از طناب یک ماز بسازید. کودک روی شکم قرار بگیرد و در حالی که سر و شانه‌ها بالاست با استفاده از آرنج‌ها و زانوها به شکل سینه‌خیز از داخل ماز عبور کند. پس از یک دور عبور کودک از ماز، می‌توانید چشمان او را ببندید که فقط با کمک حس لامسه راه را پیدا کند و مسیر را بیابد.
حل معما از طریق اجرای پانتومیم
از کودک بخواهید یک عمل تقلیدی را انجام دهد، در حالی که کودکان دیگر حدس می‌زنند که آن چه عملی است. کودک می‌تواند از تصورات خود استفاده کند و یا از یک عکس تقلید کند مثل، نوشیدن چای، مسواک زدن، خوردن غذا، شانه زدن موها.
یکپارچگی حسی-کاردرمانی در اتیسم-یکپارچگی حسی-کاردرمانی اوتیسم-کاردرمانی کودکان-کاردرمانی در کودکان-کاردرمانی غرب تهران

یکپارچگی حسی-کاردرمانی در اتیسم-یکپارچگی حسی-کاردرمانی اوتیسم-کاردرمانی کودکان-کاردرمانی در کودکان-کاردرمانی غرب تهران

غلتاندن لاستیک اتومبیل
یک لاستیک اتومبیل (و یا بهتر از آن، یک لاستیک دوچرخه) به کودک بدهید و یک چوب عصا مانند به کودک بدهید به طوری که بتواند با استفاده از چوب، لاستیک را به حرکت در آورد، بدون این که لاستیک از تعادل خارج شود و زمین بیافتد.

هماهنگی حرکتی دو طرفه
پریدن خرگوشی
1. به عقب
2. به جلو
درست کردن گلوله‌های خخمیری با مخلوط کردن آب و آرد و استفاده از هر دو دست

یکپارچگی حسی⇒بخش آخر تمرینات

تهیه وتنظیم
کاردرمانگر محمد مهدی خاتمی