بخش دوم بازیهای حس حرکتی
تمرینات کاردرمانی حسی حرکتی در کودکان داری اوتیسم و دیگر اختلالات تکاملی قابل اجرا است.
بازیهای لامسه ای بخش دوم
دستان سنگین
خمیر پاتی یک خمیر مناسب برای تمرین است که نسبت به خمیر بازی مقاوم‌تر بوده اما چسبندگی کمتری دارد. عمر آن بسیار طولانی است و استفاده از آن برای توسعه و رشد مهارت‌های حسی-حرکتی بسیار مفید است. همچنین بهترین مزیت این ابزار برای کودکانی است که حس بویایی بسیار حساسی دارند زیرا این ماده بدون بو است! ( از جمله معایب آن می‌توان به این نکته اشاره نمود که این ماده روی لباس لکه می‌اندازد و پاک کردن آن از روی لباس و فرش کار بسیار دشواری پس تا میتوانید مراقب باشید).این فعالیت‌های ساختار یافته برای کمک به هماهنگ شدن کودکان پیشنهاد میشود.
محدوده سن رشدی از حدود 2 تا 8 سال
موارد و ابزار مورد نیاز
1- یک Theraputty(خمیر پاتی کاردرمانی)
-مقاومت کم (زرد) برای کودکان کم سن و سال
-مقاومت متوسط (قرمز) برای کودکان سنین مدرسه
2- روپوش و پوششی برای کف اتاق
کارهایی که میتوانید انجام دهید
1- به کودک کمک کنید تا دست (یا پایش) را در خمیر پاتی پنهان کند. به خوبی آن را مخفی کنید.
2- دست کودک را در پنج مرحله به صورت تدریجی بالا بیاورید. در هر مرحله کلمه سنگین را با افزایش تون صدا بگویید و یا به صورت آهنگین بخوانید.
3- زمانی که دست او به بالاترین نقطه رسید، دستش را رها کنید و در همین زمان کلمه دست را به صورت کشیده ادا کنید. این کار را به شکل زیر انجام دهید:
توجه میتوانید از خمیر اسلایم استفاده کنید
4- پس از این که دست یا پای او را چندین بار او را بلند نموده و رها کردید از او بپرسید که “دستت کجاست؟ قایم شده؟ سعی کن دستت را بیرون بیاوری.”
کارهایی که کودک شما می‌تواند انجام دهد
خمیر را بکشد، فشار دهد و بررسی کند تا آن‌را از خودش جدا نماید.
مزیت‌های این فعالیت
1- مخفی کردن دستان و پاها درون خمیر باعث میشود حساسیت بیش از اندازه کمتر شود.
2- احساس وزن بیش‌تر روی دستان و پاها منجر به هوشیار شدن کودکانی با حساسیت و واکنش کمتر از حد شده و سطح هوشیاری بدن را ارتقا می‌بخشد.
3- پاک کردنخمیر مقاوم منجر به تقویت حس عمقی شده و تصمیم گیری حرکت را بهبود می‌بخشد.
4- استفاده از هر دو دست برای جدا کردن گل از روی پا به هماهنگی دوطرفه کمک می‌کند.
قایم‌باشک با اسباب‌بازی‌های کوچک
در این فعالیت کاردرمانگر عنوان می‌کند که قایم‌باشک با اسباب‌بازی‌های کوچک زمانی که همه چیز آشفته است، کودکان بدخلق هستند و پدر و مادر نیازمند خوردن غذا سر میز هستند یک بازی پیش از شام عالی خواهد بود.
محدوده سن رشدی سه و نیم سال به بالا
به چه چیز‌هایی نیاز است
1- یک خمیر پاتی یا اسلایم(باتوجه به شرایطی که کاردرمانگر در نظر میگیرد)
2- کارکترهای پلاستیکی کوچک که اندازه هر کدام 3 تا 4 اینچ باشد
3- گنج‌های کوچکی مانند دکمه، مهره، سنگ کوچک و سکه
4- ظروف کوچک برای مرتب کردن: قوطی فیلم، کارتن تخم مرغ، جعبه‌های جواهرات، فنجان‌های پلاستیکی و یا یک غلک
قایم‌باشک بازی با اسباب‌بازی‌های کوچک
(به ترتیب دشواری)
کارهای که شما میتوانید انجام دهید
1-خمیر را به آرامی دور چند کارکتر پلاستیکی (3 یا 4 اینچی) قرار دهید. حالا بپرسید که “آن دایناسور بنفش کجا رفت؟”
2-دوباره کارکترها را مخفی کنید، حالا خمیر را کمی محکم‌تر و سفت تر دور آن‌ها قرار دهید. شکاف کوچکی میان گل قرار دهید تا کودک بتواند اسباب‌بازی زیر آن را مشاهده کند.
3-دوباره کارکترها را در گل مخفی کنید و کاملا آن‌ها را بپوشانید و هیچ شکافی باقی نگذارید. برای چالش برانگیزتر شدن فعالیت چند توده توخالی نیز قرار دهید.
4-دکمه‌ها، مهره‌ها و سایر اشیای کوچک را درون گل پلاستیکی به عنوان گنج مخفی کنید. چند ظرف نیز برای جدا کردن و مرتب‌سازی فراهم کنید.
کارهایی که فرزند شما می‌تواند انجام دهد
1-خمیر را بردارد تا کارکترها را دیده شوند.
2-درون شکاف‌ها را نگاه کند تا کارکتر را دیده و آن را در آورد.
3-گل‌ها را فشار دهد تا از طریق تمایز و تشخیص لامسه‌ای متوجه شود “شاه‌ماهی قرمز” کدام است و کدام توده شامل اسباب‌بازی است. اسباب‌بازی‌ها را در بیاورد.
4-به دنبال گنج رفته، هر کدام را برداشته و در ظروف مخصوص مرتب کند.
مزیت‌های این فعالیت
1- فشردن تشخیص لامسه‌ای و حس عمقی را تقویت می‌کند.
2- کندن خمیر برنامه ریزی حرکتی، مهارت‌های حرکتی دقیق و هماهنگی دوطرف را تقویت می‌کند.
3- جست و جوی اشیای مورد نظر منجر به بهبود توجه میشود.
جاده لامسه‌ای
هوا برای بیرون رفتن خیلی سرد و یا بارانی است؟
یک جاده لامسه‌ای درون خانه درست کنید تا کودک متمرکز شده و در این فعالیت کاملا ایمن راه برود.
محدوده سن رشدی 3 تا سنین متوسط مدرسه‌ای
موارد و ابزار مورد نیاز
1- اشیایی که لمس آن‌ها خوشایند باشد مانند:
-قالیچه
-تکه‌های بزرگ پارچه از جنس مخمل، مخمل کبریتی، ساتن و توری
-پشم گوسفند یا خز مصنوعی
-بسته‌های فومی (آن‌هایی که برای محافظت از محموله‌های گریپ‌فروت استفاده می‌شوند)
– لحاف، روتختی از جنس نخ پرزدار، حوله
-روبالشی پر شده از دانه یا مهره
-کفی فومی جعبه‌های تخم مرغ
-تکه‌های بزرگ پلاستیک حباب‌دار
-چند لایه کارتن، کاغذ سنباده‌ای
-روکش چوبی صندلی ماشین
2- کارتن‌هایی برای این که ابزار این فعالیت را برای روز بارانی بعدی نگهداری کنیم.
آماده‌سازی
1- از کودکتان بخواهید کفش‌ها و جوراب‌هایش را در آورد.
2- زیرپایی‌ها را به صورت یک دایره بزرگ پهن کنید. در ابتدا زیرپایی‌ها را نزدیک هم قرار دهید. زمانی که اعتماد به نفس کودک افزایش یافت، آن‌ها را از هم دور کرده و از کودکتان بخواهید تا پاهایش را بکشد یا بپرد.
کارهایی که کودکتان می‌تواند انجام دهد
1- از روی یک زیرپایی به روی دیگری به سمت جلو، عقب یا کنار بپرد، بجهد یا قدم بزند
2- روی زمین خوابیده و روی مسیر غلط زده یا بخزد
3- سعی کند آرام و بی صدا راه برود حتی روی پلاستیک‌های حباب‌دار
مطلبی که در تاریخ 18 خرداد 97 اضافه شده
کارهایی که کودکتان می‌تواند انجام دهد
1-از روی یک زیرپایی به روی دیگری –به سمت جلو، عقب یا کنار- بپرد، بجهد یا قدم بزند
2-روی زمین خوابیده و روی مسیر غلط زده یا بخزد
3- سعی کند آرام و بی صدا راه برود حتی روی پلاستیک‌های حباب‌دار
انواع دیگر این بازی
بسیاری از کودکان مبتلا به اوتیسم، سندرم آسپرگر و SPD دارای علایق محدودی مانند جنگ داخلی، جنگ ستارگان، دایناسورها، خطوط آهن، وسایل خانه و غیره هستند. سعی کنید این موارد مورد علاقه را وارد این فعالیت کنید تا تخیل کودک توسعه یافته و برای بازی کردن تحریک شود. برای مثال اگر او به جاروبرقی علاقه‌مند است، او را تشویق کنید تا نقش یک جاروبرقی را بازی کرده و از یک اتاق (روی قالیچه) به اتاق دیگر (کاغذ سنباده‌ای) برود.
مزیت‌های این فعالیت
1-فشار دادن پاها، دست‌ها و بدن روی موادی با بافت‌های مختلف هوشیاری لامسه‌ای و تمایز و تشخیص را توسعه می‌دهد.
2-قضاوت در مورد فاصله میان زیرپایی‌ها فعلی تا زیرپایی بعدی توجه، مهارت‌های جستجو وتوجه بینایی و تمایز و تشخیص بینایی-فضایی را بهبود می‌بخشد.
3-حرکت از روی یک ماده به ماده دیگری شامل تعادل و حرکت، حس عمقی، و برنامه ریزی حرکتی میشود.
نکات کاربردی
حس ناامنی جاذبه ای (G.I.) ممکن است دلیل ترس کودک شما هنگام حرکت از روی سطوح ناپایدار باشد. برای کاهش نگرانی او، دستش را بگیرید و یا از او بخواهید روی دست‌ها و زانو‌هایش در مسیر جاده لامسه‌ای حرکت کند.
تعادل و حرکت (حس دهلیزی)
فعالیت‌هایی برای حس دهلیزی
صندلی تک پایه
اکثر بچه‌ها نشستن روی صندلی تک‌پایه را دوست دارند. شما میتوانید این نوع از صندلی‌ها را خریده و یا بسازید (مواد توصیه شده را مشاهده کنید). این صندلی باعث میشود آن‌ها تعادل خود را یافته و در مرکز صندلی بمانند (که این مورد امری ذاتی است). با این‌که شاید به نظر داشتن تعادل روی صندلی تک‌پایه امر نامحتمل است اما حتما آن را امتحان کنید. مطمئنا از تاثیر آن شگفت‌زده خواهید شد.
محدوده سن رشدی: 3سال تا بزرگسال
موارد و ابزار مورد نیاز
1- دو تکه چوب دو در چهار:
-برای نشیمن‌گاه قطعه‌ای با طول حدود 12 اینچ
-برای پایه به تکه‌ای نیاز است که با استفاده از آن کودک بتواند به گونه‌ای روی صندلی بشیند که پاهایش روی زمین باشد و زانو‌هایش دارای زوایه قائم باشند (طول حدود 10 اینچ برای کودکان سه ساله، 11 اینچ برای 4 تا 5 ساله، 12 اینچ برای کودکان دوران دبستان)
2- دو پیچ بلند مخصوص چوب
آماده‌سازی
1- دوبار اندازه بگیرید و یک بار ببرید!
2- تکه‌های چوب را به صورتی به هم پیچ کنید که شکل Tمانند ایجاد شود.
کارهایی که کودک شما می‌تواند هنگام حفظ تعادل روی صندلی انجام دهد
1- به یک داستان گوش کند با توجه زیاد!
2- بازیهای موزیکال و آهنگین انجام دهد. بازی‌هایی مانند:
-شکار خرس
-تمرین با مترونوم
-آهنگ‌های مقیاسی
-کشش با سوت کشویی
3- آهنگ‌ها بشین و پاشو و اعضای بدن را بخواند (مطالب توصیه شده را مشاهده نمایید). مثلا:
-دست دست دست بزنید
-عنکبوت کوچولو موچولو
-سر و شانه‌ها، زانو و انگشت‌ها
-انگشتتو ببر بالا
مزیت‌های فعالیت
1- نشستن روی صندلی تک‌پایه حس تعادل کودک را بهبود می‌بخشد.در ادامه زمانی که کودک معادله سه پایه برای تعیین موقعیت بدن خود را کشف کرد (دو پای خود در جلو و پایه صندلی زیر خودش)، حفظ تعادل برای او به یک پیروزی تبدیل میشود.
2- نشستن روی تک‌پایه هوشیاری بدن و پایداری وضعی را افزایش می‌دهد. نشستن به صورت صاف و مستقیم توانایی دیدن، شنیدن، تمرکز و توجه را افزایش می‌دهد.
3- این که کودک بفهمد چگونه صندلی را سرپا نگه دارد و بدنش را برای نشستن روی آن تطابق دهد منجر به بهبود برنامهریزی حرکتی میشود.
4- نشستن روی صندلی تک‌پایه به همراه سایر کودکان در یک دایره منجر به ترغیب کودک برای ماندن روی صندلی و راحت بودن میشود.
نکات کاربردی
1- اگر کودکتان روی صندلی تلو تلو می‌خورد، صندلی کنار دیوار بگذارید تا بتواند به آن تکیه کند. حالا که از دیوار به عنوان پشتیبان استفاده می‌کند باید تنها تعادل خود را از دو طرف حفظ کند. زمانی که او به خوبی این مهارت را آموخت می‌تواند همزمان روی حفظ تعادل جلو و عقب هم کار کند.
2- اگر کودک شما در حفظ تعادل روی صندلی تک‌پایه با مشکل مواجه است میتوانید به او یک توپ درمانی یا یک توپ بادام‌زمینی شکل بدهید (مطالب توصیه شده را مشاهده کنید). حتی از یک توپ ساحلی یا توپ بازی هم میتوانید به عنوان جایگزین استفاده کنید. حفظ تعادل، جستن و جهیدن روی توپ همگی برای سیستم دهلیزی او مفید هستند.
ترامپولین هیجان انگیز
پریدن منجر به بهبود ریتم و هماهنگی شده و باعث میشود سیستم عصبی تنظیم شود. همیشه هنگام انجام این فعالیت در کنار فرزند خود باشید.
محدوده سن رشدی:3سال تا نوجوانی
موارد و ابزار مورد نیاز (مطالب توصیه شده را مشاهده کنید)
1-ترامپولین کوچک (مدل مورد استفاده برای تمرین)
2-بالشت و کوسن‌های کیسه‌ای
3-تخته و گچ و یا یک کاغذ بزرگ و ماژیک
4-کتاب‌هایی از آهنگ‌های معروف، آهنگ‌های طناب‌بازی و شعر
5-اختیاری: آهنگ‌های ضبط شده از فیلم‌ها، آهنگ‌های رپ، صدای طبل و غیره. میتوانید از سبیقه کودک استفاده کنید.
آماده‌سازی
1- بالش‌ها را دور ترامپولین و روی زمین قرار دهید
2- با کمک هم لیستی از آهنگ‌های مختلف برای پریدن با ریتم آن‌ها را انتخاب کنید
3- برای افزودن سرنخ‌های بینایی، یک نماد مشخص برای نام هر آهنگ بکشید مثلا برای آهنگ “چشمک بزن چشمک بزن” یک ستاره بکشید و یا برای آهنگ “پایین آبگیر” یک هندوانه بکشید
کارهایی که شما میتوانید انجام دهید
زمانی که کودک شما می‌پرد، سرود انتخاب شده را بخوانید و یا آهنگ مورد علاقه او را پخش کنید.
کارهایی که کودک شما می‌تواند انجام دهد
1- عنوان آهنگ را بلند بخواند و یا به تصویری که بیانگر آهنگ یا سرود انتخاب شده او است را نشان دهد
2- با ریتم آهنگ بپرد و آهنگ و کلمات را همراه شما بخواند
مزیت‌های فعالیت
1- پرش شدید (نوعی جنبش) روی ترامپولین مقاوم، زمانی که کودک در حال بالا و پایین پریدن است یک ورودی دهلیزی قوی فراهم می‌کند.
2- پریدن یک فشار عمقی به مفاصل و عضلات وارد کرده و حس عمقی و مهارت‌های کلی حرکتی را تقویت می‌کند.
3- ابداع کردن شعر و ریتم منجر به بهبود حافظه شنوایی میشود.
4- انتخاب یک عنوان از روی یک جدول، تشخیص بینایی را تقویت نموده و منجر به مهارت‌های خواندن زودهنگام میشود.
5- پریدن بر اساس ریتم تشخیص صدایی و جهت‌یابی شنیداری بدن را بهبود می‌بخشد.
6- پریدن روی ترامپولین، مراکز زبانی و سخنرانی مغز را تحریک می‌کند. کودک شما زمانی که پریدن‌هایش تمام شد تلفظ شمرده‌تری خواهد داشت.
نکات کاربردی
کودکانی با عضلات ضعیف و یا دارای ناامنی گرانشی ممکن است در پریدن احساس ناراحتی داشته باشند. سایر فعالیت‌های آرامش بخش عبارتند از ایستادن روی ترامپولین و خم و راست کردن زانوه‌ها و یا نشتن روی ترامپولین و تکان خوردن.
توجه توجه
((این تمرینات صرفا پیشنهادی است.لازم است که کاردرمانگر با تشخیص دقیق برنامه تمرینی لازم را به خانواده بگوید.
اجرای تمرینات بدون در نظر گرفتن شرایط کودک بی فایده و دچار سردرگمی برای کودک واتلاف وقت طلایی کودک جهت درمان تخصصی میشود.
لذا از شما والدین محترم میخواهم که بدون بررسی کاردرمانگر هیچ تمرینی انجام ندهید))
ترجمه و تنظیم:
کاردرمانگر محمدمهدی خاتمی