برسی مشکلات حرکتی در کاردرمانی ذهنی کودکان:
►مهارت های حرکتی درشت : مشکلاتی در راه رفتن، دویدن، لی لی کردن، جست زدن، پریدن و پرتاب کردن که بیشتر در ساعات ورزش نمایان می‌شود در کودکان مبتلا به اختلال یادگیری مشاهده می‌شود
►مهارت های حرکتی ظریف : اکثر مهارت های مقدماتی نوشتن مانند گرفتن مداد در دست و مهارت های اولیه خواندن مثل دنبال کردن خطوط به توانایی حرکات ظریف از جمله بستن بند کفش، بستن زیپ و دکمه، استفاده از قیچی، تاکردن کاغذ و ... بستگی دارد.
►تعادل : توانایی جلوگیری از افتادن و بازگشت به حالت اولیه، دو نوع تعادل ایستا و پویا
►تشخیص جوانب : آگاهی درونی از دو سمت بدن و تشخیص تفاوت های آن ( طبق نظر کفارت ). اشکال در رشد مفهوم درونی چپ و راست باعث بروز اختلالاتی در پریدن، حفظ تعادل روی یک پا و دوچرخه و سه چرخه سواری می‌شود.
►جهت یایی ( orientation ) : توانایی تشخیص راست از چپ، بالا از پایین، جلو از عقب ؛ کسب این توانایی وابسته آگاهی درونی کودک از جوانب است. باعث بروز اشکالاتی در خواندن و نوشتن می‌شود ( کودک بدون ضابطه می‌نویسد، مکرر پاک می‌کند و دوباره می‌نویسد )

►مهارتهای شناختی:
در یک فعالیّت شناختی، سیستم حرکات ظریف کودک از نظر روش­های خاصّ کاردرمانی با وسایل مختلف به چالش کشیده می­شود.رشد مهارت های دستی تعامل پیچیده با اشیاء را امکان پذیر می‌سازد و رشد شناختی و درکی نیز امکان استفاده و تعامل با اشیاء را فراهم می‌کند.در 6 ماهه اول نوزاد از تحریکات بینایی و لمسی جهت رشد مهارت های حرکتی ظریف خود استفاده می‌کند و در 6 ماهه دوم وضعیت دست خود را در مقابل ویژگی های شی حدس می‌زند و ویژگی های اشیاء را یاد می‌گیرد.بسیاری از مهارت های دستی نیازمند رشد شناختی در زمینه توجه و تمرکز و قدرت حل مسئله است مثل مهارت های دستی دو طرفه یا استفاده همزمان از دو شی و .... همچنین مهارت های بازی به همراه توانایی های فیزیکی، شناختی، و حرکتی کودک پیشرفت می‌کنند. قابلیّت های شناختی سطح بالا در اثر توانمند شدن نوزاد در امر تقلید کردن در نیمة دوم از دومین سال زندگی وی توسعه پیدا می‌کنند. نشانه های تفکّر بازنمودی(نمایشی) در دوران نوزادی عبارتند از پایداری شیء، حل مسئله بینشی، بازی نمادین، تقلید، و گفتار نمادین.

(*توجه:این بخش شامل بروز رسانی است)

تمرینات کاردرمانی ذهنی

((این تمرینات کاردرمانی ذهنی را میتوانید در منزل اجرا کنید))

تمرین اول:

بهبود مهارت های شناختی در کاردرمانی ذهنی کودکان:
بینایی
بینایی نقش بسیار مهمی را در رشد مهارتهای شناختی ،حرکتی و اجتماعی کودکان کم سن بازی میکند.در شش ماه اول قبل تولد چشم ها برای نقش خود آماده میشود .تمرین دادن عضلات حرکتی چشم سبب توانایی چشم در متمرکز شدن روی فعالیت میشود.هر چند حس شنوایی و عضلانی – لمسی نیز در مرحله ادراکی نقش مهمی دارد. اما واسطه اصلی یادگیری در این مرحله معمولاً ادراک دیداری است هر دو مرحله فوق پایه و اساس پیشرفت و ارتقا کودک بسته به سطح شناختی است. در این مرحله توانایی درک مفاهیم و کسب مهارت هایی نظیر نمادی کردن، انتزاع، بیان کلامی، خواندن در کودک پدید می‌آید که همگی به تکالیف درسی مربوط می‌شوند. از این رو برخورداری کودک از یک زمینه غنی و استوار از تجربیات ادراکی حرکتی به عنوان پایه ای برای یادگیری های تحصیلی دارای اهمیت بسزایی است.

توجه و ردیابی بینایی:قراردادن اشیا یا اسباب بازیهایرنگی جذاب وبزرگ در معرض دید کودک و ایجاد توجه به شی هدف.بازی روشن وخاموش کردن چراغ قوه در اتاقتاریک
هماهنگی چشم دست:توجه وردیابی بینایی پیش زمینه انجام این تمرینات است.گرفتن شی در دست ونگاه کردن وبازی با آن جز اولین مرحله هماهنگی چشم دست است.برای کودکانی که توجهی کمی به اسباب بازی یا اشیا دارند دست خودراروی دست انها بگذارید واسباب بازی را حرکت دهید.(تمریناتی که جهت افزایش توجه وهماهنگی چشم دست در سایت رامطالعه کنید)
توجه و جهت یابی شنوایی:توجه شنیداری به این منظور است که کودک به صدا توجه کند یا جهت آنرا پیدا کند.
حافظه بینایی وشنوایی
درک مفاهیم
مهارت های حل مساله و استدلال
تفکر انتزاعی:آموزش بازیهای نمادین در بازیهای خیالی خود رای جای دیگران میگذارند ونقش انهارا بعهده میگیرند
کارکردهای اجرایی
بهبود مهارت های عاطفی(کنترل هیجان)
بهبود مشکلات رفتاری(افزایش تحمل کاری، دستور پذیری و کاهش لجبازی)


علائم بالینی اختلال در مهارت های درکی - حرکتی
•نقص در body scheme
•اختلال در برنامه ریزی فضایی
•ضعف د رهماهنگی ( چشم و دست، دو دست، چشم و پا)
•نقص در تقلید وضعیت ها و حالات مشخص
•نقص در دامنه توجه و تمرکز
•ضعف در مهارت های بینایی
•دو سو برتری
•انجام فعالیت های بدون هدف و تکراری
•ضعف در برنامه ریزی حرکتی
•ضعف در مهارت های توالی
•ضعف در استرگنوزیس
•مشکلات رفتاری و زبان شناختی
•ملاک های تشخیصی مرکز تشخیصی – آموزشی انگلستان وجود 5 مورد یا بیشتر از علائم زیر نشان دهنده اختلال درکی – حرکتی است:
•ضعف در واکنش های وضعیتی
•خامی حرکت
•ضعف در واکنش های تعادلی
•ضعف در هماهنگی
•اختلال در استفاده مناسب از دو سمت بدن
•اختلال در تغییر جهت ناگهانی
•نقص در لی لی کردن و پریدن
•اختلال در بالا رفتن از پله و ارتفاع
•افتادن های ناگهانی و عمدتا روی صورت
•برخورد با اشیاء و افراد در مکان های شلوغ
•ظاهر نامرتب

(*توجه:این بخش شامل بروز رسانی است)
ارزیابی کاردرمانی ذهنی در مهارت های درکی – حرکتی

•    ارزیابی عملکرد فرد در حیطه های مهارت های حرکتی درشت و ظریف، ادراک بینایی – حرکتی و فعالیت های روزمره زندگی
•     به دو شیوه مشاهده و استفاده از آزمون های رسمی از جمله : ارزیابی کودکان پیش دبستانی میلر، آزمون تکاملی یکپارچگی بینایی – حرکتی بیری، آزمون مهارت های ادراک بینایی گاردنر و مقیاس رشد حرکتی لینکلن - اوزرتسکی

برنامه درمانی
•    تسهیل مهارت های حرکتی درشت
هدف این نوع تمرینات توسعه نرمش و روانی حرکات بدن، افزایش حس جهت یابی مکانی – فضایی و آگاهی و تصور ذهنی از بدن
♦    تمرینات گام : گام برداشتن به طرفین، گام به جلو، گام به عقب، عبور از روی نشانه ها، گذشتن از کنار خطوط و عبور از نردبان



♦   تمرینات تعادلی :
در ارائه تمرینات تعادلی به دو نکته باید توجه کرد :
♦     آموزش شامل انواع تحریکات تعادلی پویا، ایستا و با فشار بینایی
♦    تمرینات به تدریج مشکل تر شوند، کم تر کردن BOS، وارد کردن فشار بینایی ( نگاه کردن به یک نقطه ثابت هنگام حفظ تعادل و سپس نگاه کردن به یک نقطه متحرک )
♦     نامتعادل کردن سطح اتکای کودک
♦    تغییر مرکز ثقل کودک ( ایستادن روی یک پا )
♦    تمرینات تعادلی ایستا : قرار گرفتن در وضعیت های مختلف ثابت و حفظ تعادل
♦   قرار گرفتن در حالت چهار دست و پا و بلند کردن یک دست، یک پا، دست و پای هم جهت و دست و پای متقاطع
♦     ایستادن روی یک خط، بلند کردن دستها، قرار دادن دست ها روی سینه، بلند کردن پا
♦     ایستادن به حالت tandem، با پاهای متقاطع
♦    ایستادن روی یک پا و نگاه کردن به یک توپ متحرک
تمرینات تعادلی به منظور توسعه همزمان چند حسی(تمرینات حس عمقی وحرکت چشم وبخش دهلیزی به منظورافزایش ثبات )


(*توجه:این بخش شامل بروز رسانی است)

تمریناتی که به منظور افزایش توجه وتمرکز در کاردرمانی ذهنی کودکان انجام میشود

به توانایی دقت به یک موضوع خاص، "توجه" و به ادامه این دقت تمرکز می‌گوئیم. درجه و تمرکز از مهمترین پیش نیازهای یادگیری است که از بدو تولد تا بزرگسالی از اهمیت زیادی برخوردار است. اکثر کودکان کم توان ذهنی در توجه و تمرکز بینایی و یا شنوایی دچار مشکل هستند که معمولا به عنوان حواس پرتی در آنها میشناسیم. بعضی از فعالیت هایی که توجه و تمرکز بینایی کودک را افزایش می‌دهد شامل موارد زیر است:
کودک را پشت میز بنشانید و یک بازی مثل چیدن پازل یا خانه سازی در حد توانش به او بدهید تا انجام دهد و یک چراغ مطالعه روی میز قرار دهید و در حین کار چند بار چراغ را خاموش و روشن کنید. تغییر در نور می‌تواند توجه کودک را جلب کند. این کار را حتی با چراغ اتاق می‌توانید انجام دهید.

• کودک را به اتاق تاریکی ببرید و با یک وسیله نورانی مثل چراغ قوه به روی دیوار، سقف و زمین، نور بیاندازید تا نور را دنبال کند.
• از کودک بخواهید آرام، روی صندلی بنشیند و یک شئ رنگی وبراق را در فاصله ۳۰سانتیمتری از چشم او قرار دهید تا به آن نگاه کند.(به منظور افزایش توجه شی را جلوی صورت کودک بیاورید سپس فاصله رابیشتر کنید ودر جهات مختلف حرکت دهید به تدریج زمان تمرین را افزایش دهید)
• در یک اتاق نیمه تاریک در حالی که کودک در آغوش مادر قرار دارد روی توپ در حال حرکت با چراغ قوه نور بیندازید وبخواهید کودک آنرا دنبال کند.
• یک توپ بزرگ به سمت کودک حرکت دهید وکودک توپ را با دست بزند.(با توجه به شرایط کودک میتوان توپ را سریع یا آرام حرکت دهند)
• دنبال کردن یک وسیله صدادار در جلوی چشمان کودک سپس در اتاق روی زمین در جهات مختلف
• نگاه کردن به بادکنک در هوا ودنبال کردن آن

• ابتدا شمع را به محدوه بینایی کودک بیاورید وبعد از نگاه کردن آن اگر توانایی داشت آن را فوت کند.
• به کودک بگویید تا ۱۰ میشمارم اگر نگاهش را بر نداشت برنده است و به مرور شمارش را بیشتر کنید. بجای شئ می‌توانید از او بخواهید به چشمان شما نگاه کند این تمرین تماس چشمی او را نیز بهتر می‌کند.
• آویزان کردن یک شی نورانی یا براق به یک کش ودنبال ذکردن شی با کوتاه بلند شدن کش.استفاده از کش به منظور جبجایی در جهت عمودی است.
• راه رفتن روی مسیر مشخص
• جاگذاری حلقه ها یا میله های پگبورد در جای خود
• انجام الگوهای تقلیدی ( به کودک بگویید مثل شما انجام دهد)
• از کودک بخواهید به دو شی دور ونزدیک نگاه کند(دو شی در دو فاصله متفاوت از صورت کودک قرار میگیرد سپس از کودک میخواهیم که به آن توجه کند.)


تهیه وتنظیم
کاردرمانگر محمد مهدی خاتمی
این مطلب در همین صفحه تا چند روز آینده به طور کامل بروز رسانی میشود.