اهمیت تمرینات اداراکی حرکتی بامداخله کاردرمانی به منظورتقویت وتسریع یادگیری درکودکان
دوره ی پیش دبستانی کودکان تا کلاس های اولیه در مدرسه را شامل می‌شود که در محدوده ی سنی ۶ سال قرار دارند.توانایی های حرکتی کودکان را با توانایی های علمی (آموزشی) آنها (نظیر خواندن، نوشتن، زبان، ریاضی) ترکیب می‌نماید .کودکان را در آن دسته فعالیت های حرکتی درگیر می‌نماید که ادغامی از ادراک و حرکت می‌باشند.
رشد و تکامل ادراکی حرکتی
برای محققان تعریف این اصطلاح دشوار است اما فرآیند های ادراکی-حرکتی، حسی – حرکتی و تاثیر آنها بر روی رشد، نمو و یادگیری به طور گسترده ای مورد مطالعه قرار گرفته است.رشد حرکتی ادراکی بر پایه ی تلاش ها و تحقیقات پیاژت، گسل و منتسوری استوار است.
تحقیقات تجربی
تنها اهمیت حرکتهای فعال است که برای رشد حرکتی مطلوب است. مطالعه ی ” محیط تاریک ” هلد و هین بر روی بچه گربه ها نشان داد که بچه گربه های فعال در مقایسه با آن هایی که غیر فعال بودند، به ادراک عمیق طبیعی دست یافتند.
به منظوررشد مهارت های حرکتی طبیعی(فضایی مکانی) افراد می‌باید به اشیاي متحرک توجه نمایند (فرضیه ی حرکت).
فرآیند حسی حرکتی
مغز به منظور انجام کافی عملکرد های خود، به تحریک حسی نیاز دارد.
اهمیت تحریک حسی برای رشد و نمو، به خوبی شناخته شده است.
-رشد و نمو طبیعی به طور معمول با دسته ای از حوادث متعاقب، دنبال می‌شود. کودک مراحل رشد و نموی را از طریق تعامل با محیط پشت سر می‌گذارد. محیط ایجاد کننده ی تحریکات حسی است که کودک به منظور رشد و نمو، خود را با آنها تطبیق میدهد و سازگار می‌نماید
شبیه سازی حسی-حرکتی در کاردرمانی
آیرز (1972) بر این باور است که ناکافی بودن یکپارچگی و انسجام حسی مسبب بروز برخی جنبه های اختلالات یادگیری است.
– درمان به عنوان یک مداخله ی مورد استفاده توسط کاردرمانگران شناخته می‌شود.
بر طبق نظر پیاژت (1952) کودکان از طریق تجارب حسی مرتبط با کیفیت های لمسی، حرکتی، دیداری و شنیداری که بعدها ادراک کودک را شکل می‌دهند، رشد میکنند…تجارب حسی بخشی ضروری برای رشد و نمو کلی فرد می‌باشند.
تئوری کپارت
روند بازخوردی لازم برای اصلاح خطاهای حرکتی در کودکانی که دچار ناتوانایی های یادگیری اند، دچار اختلال است. مشارکت در اشکال اساسی و اولیه ی حرکت می‌تواند به مشکلات بازخوردی کمک نموده و در نتیجه یادگیری مهارت های علمی نظیر خواندن و املا را در کودک بهبود بخشد.
تئوریدلاکوتا
مشارکت در اشکال خاصی از رفتار های حرکتی(جنبه های رشدی وکارکردهای حرکتی=کنترل حرکتی ویادگیری حرکتی)، رشد و نمو ذهنی را تسهیل می‌کند.
عنصر کلیدی، رشد ” تخصصی شدن نیمکره ای” از طریق فرآیندی به نام الگوگذاری است. برطبق روند الگوگذاری، بیمار به تمرین مهارتی می‌پردازد که آن را از دست داده و یا از طریق انجام حرکاتی که دارای تخصص نیمکره ای نیستند، به طور انفعالی کمک می‌شود.
تحقیق بر روی تئوریهای کپارت و دلاکوتا
متا آنالیز بر روی 180 مطالعه نشان داد که :
– با مشارکت در تمرینات درکی حرکتی،توانایی شناختی کودکان بهبود یافت.
-مداخله ی کاردرمانی با تمرینات ادراکی حرکتی در بهبود مستقیم هوش کودک در مراحل آتی زندگی، تایید نشد.
بسیاری از مربیان براین باورند که یک تمرینات ادراکی حرکتی، محیطی عالی برای تسهیل یادگیری خواندن، املا، ریاضیات و مطالعات اجتماعی ایجاد می‌کند.
پژوهش اخیر
با شرکت دادن کودک در مهارت های ادراکی حرکتی تغییرات مثبتی در عملکرد های حرکتی آنها دیده می‌شود.
کاردرمانی کودکان با تمرینات ادراکی حرکتی ( سطح حسی)
پیشرفت سیستم حسی ادراکی از طریق تحریکات محیطی رخ میدهد.
البته در نظر داشته باشید که همه ی فعالیت ها، ادراکی نیستند.
-تنها فعالیت های درگیر کننده ی کودکان برای یکپارچگی حسی
• بهبود تعادل (وستیبولار)
• آگاهی فضایی ( درک فضاهای بیرونی در اطراف کودک – بینایی و شنوایی)
• آگاهی زمانی ( توانایی پیش بینی زمان رسیدن محرک – همه ی حواس)
• آگاهی بدنی و طرفی (توانایی آگاهی – حس عمقی)
تعادل
تعادل استاتیک=قابلیت حفظ ژست یا موضع مورد نظر در هنگام سکون.
تعادل پویا=قابلیت حفظ ژست یا موضع مورد نظر در هنگام حرکت .
آموزش تعادل در کودکان
تعادل استاتیک
بر روی هر دو پای خود بایستد، بازوی خود را باز کند. اجسامی با وزن های مختلف را گرفته و دست خود را تکان دهد.
-بر روی یک پای خود بایستد، بازوی خود را باز کند.اجسامی با وزن های مختلف را نگه دارد.
تعادل پویا
در حالی که شیی با وزن های مختلف را در دست گرفته است، از روی یک میله با تعادل کم، آهسته و یا سریع عبور کند.
آموزش تعادل در کودکان
اولین آزمایشات تعادل نیازمند حمایت است به ویژه هنگامی که کودک جسارت انجام مراحل سختی نظیر عبور از دیوار نازک آجری و یا بالا و پایین پریدن از روی اشیای فنری را دارد.
بشکه های غلتان، قوطی هاو یا سبد های زباله چالش های خوبی برای تعادل اند. مهارت های بازی با انتخاب های متفاوتی از تجهیزات بازی اصلاح می‌شوند.
تنظیم پلکان ها در سطوح مختلف موجب تشویق بازی کردن می‌شود.
آموزش آگاهی وبرنامه رشد حرکتی کودکان
آگاهی ( مهارت های کنترل بدن)
آگاهی فضایی – درک فضای بیرونی پیرامون فرد و توانایی فرد برای عملکرد حرکتی در داخل آن فضا.
آگاهی زمانی – درک روابط زمانی نظیر پیش بینی زمان برگشتن شی پرتاب شونده.
آگاهی بدنی – ارتقای توانایی دانستن و فهم اسامی و عملکرد های بخش های مختلف بدن.
آگاهی طرفی : کاربرد و درک لترالیتی (استفاده ی بیشتر از یک سمت از بدن به بیان ساده چپ دست و یا راست دست بودن=برتری طرفی ) وجهت یابی ها.
فعالیت های توسعه دهنده ی ادراک دیداری
• فرم ها و شکل ها
• گرفتن، قاپیدن و چسبیدن
• پرتاب کردن
• قرار دادن اشیا در فضا
فعالیت های توسعه دهنده ی حس عمقی
• به یاد آروی موقعیت اندام ها
• فرق گذاری میان چپ و راست
• سطوح (بالا / پایین، جلو. عقب، سمتی به سمتی دیگر)
• شنا، پرش، ضربه زدن
• فعالیت های مربوط به هماهنگی چشم با دست وپا( فعالیت هایی که در آنها پا و چشم با هم در ارتباط اندو هماهنگ باهم عمل میکنند. نظیر فوتبال و..)
• راهنمایی کودکان برای یافتن اشیا بر روی بدنشان
• فعالیت های تعادلی
کاردرمانی با تمرینات ادراکی حرکتی توانمندیهای شناختی،حرکتی کودکان دارای اختلالات یادگیری، اوتیسم، و بیش فعالی (نقص توجه)،فلج مغزی را ارتفا میدهد
این مطلب ادامه دارد….
نویسنده
کاردرمانگر محمد مهدی خاتمی