ادراک بینایی در کودکان
گرچه ما بر اساس اطلاعاتی که از طریق چشم به دست میآید عمل میکنیم، اما به ندرت به فرآیند "دیدن" اهمیت میدهیم. بینایی و شنوایی، حواس فاصله¬ای نامیده میشوند و بر خلاف چشایی و لامسه، این حواس اطلاعاتی را از بیرون بدن به ما ارائه میدهند.
بینایی در این موارد به ما کمک میکند:
• هشدار در خصوص عناصر مفید و همچنین عناصر خطرناک در محیط اطراف.
• با دیدن اشیاء یاد بگیریم
• آزادانه در محیط خود حرکت کنیم.
• تعیین مکان منبع صدا
• رسیدن به اشیاء
• ترکیب شکل، رنگ و عملکرد اشیاء.
بینایی بالاترین حس در میان حواس است. انواع اطلاعاتی که ما از طریق این حس بدست میآوریم، بی¬نظیر است. توانایی استفاده از بینایی برای عملکرد مستقل و انجام اکثر کارها در هر حوزه¬ای بسیار مهم است. نگه داشتن اشیاء، نگاه کردن و لبخند زدن به مادر (مربی)، بازی با اسباب بازی ها، جستجوی اسباب بازی و اشیاء گم شده، بازی کردن با همسالان و غیره توسط بینایی انجام میشود. بینایی پیوسته است در حالی که سایر محرک های حسی، زودگذر و غیر قابل پیش بینی هستند. بینایی به عنوان یک معلم برای حواس دیگر عمل میکند. هنگامی که کودک متولد میشود، ظرفیت بینایی کودک بسیار محدود است. حس بینایی کمترین رشد را در هنگام تولد دارد، هرچند چشم اولین عضوی است که در زندگی جنینی شکل میگیرد. مهارت های بینایی با یک توالی منظم رشد مییابند. در هنگام تولد، رفتارهای بینایی عمدتا واکنشی است و دید نوزاد به اندازه افراد بزرگسال وضوح ندارد. برای اینکه عادت طبیعی بینایی رشد کند،فرآیندهایی در ساختمان چشم و فیزیولوژی آن ضروری هستند. اعتقاد بر این است که این فرآیندها بستگی به تجربیات اولیه و همچنین بلوغ عصبی دارند. بینایی یک فرایند آموختنی است که به آنچه که دیده میشود، معنایی اضافه میکند. در ابتدا کودک قادر به تمرکز بر محرک های نوری است و بعد، میآموزد که نور را دنبال کند. هرچند به نظر میرسد که کودک در زمان به دنیا آمدن به چهره مادر نگاه میکند، اما در واقع، مهارت های بینایی تشخیص چهره ها در سن 3 ماهگی ایجاد میشود. این مهارت های اولیه به عنوان نقاط عطف بعدی برای ایجاد مهارت های رشد یافته مانند رسیدن به اشیاء، تقلید حالت صورت والدین و دیگران، بازی کردن با عروسک و ... هستند.
کم بینایی با این رفتارها همراه است:
• انگیزه ضعیف برای حرکت در محیط اطراف، بازی با اسباب بازی ها و ایجاد تعامل دوسویه.
• گرایش به جدایی فیزیکی و اجتماعی.
• خطر کاهش عزت نفس.
• کاهش مهارت های زبانی و اجتماعی.
• احساس اضطراب
• کودک احساس میکند که باید کنترل شود و ممکن است آرامش کمتری داشته یا کمتر تمایل به ریسک داشته باشد.
• محروم شدن از تجربه و محیط.
برای بررسی بینایی فرزند خود، از جدول زیر استفاده کنید. این جدول نشان دهنده مهارت های بینایی عادی بر اساس سن کودک است.
ردیف | فعالیت | عملکرد | سن |
1 | جلب توجه | خیره شدن به نور | یک ماهگی |
2 | جلب توجه | بطور زودگذر به یک شخص توجه میکند. | یک ماهگی |
3 | ردیابی | فرد را با چشم دنبال میکند. | دو ماهگی |
4 | تعیین مکان | به منبع صدا نگاه میکند. | دو ماهگی |
5 | تعیین مکان | چشمهایش را به سمت نور بر میگرداند. | دو ماهگی |
6 | ردیابی | نور را به صورت افقی دنبال میکند. | دو ماهگی |
7 | ارتباط چشمی | به چهره افراد لبخند میزند (لبخند اجتماعی). | سه ماهگی |
8 | شناخت خود | به دستان خود نگاه میکند. | سه ماهگی |
9 | ردیابی | نور را به صورت عمودی دنبال میکند. | سه ماهگی |
10 | EHC (هماهنگی چشم و دست) | تلاش میکند به چیزی برسد. | چهار ماهگی |
11 | EHC | اشیائی را که دیده به دهان خود میبرد. | چهار ماهگی |
12 | ردیابی | می تواند نور را به صورت افقی، عمودی و در مسیرهای دایره ای دنبال کند. | چهار ماهگی |
13 | EHC | می تواند به اشیائی که دیده برسد و آنها را بگیرد. | پنج ماهگی |
14 | شناخت محیط | به اجسام کوچک مانند دانه نگاه میکند. | پنج ماهگی |
15 | تغییر نگاه | قادر است نگاه خود را از یک شی به شی دیگری برگرداند. | 6 ماهگی |
16 | شناخت محیط | چهره های آشنا را در فاصله 2 متری تشخیص میدهد. | 6 ماهگی |
17 | شناخت خود | به تصویر آینه لبخند میزند. | 6 ماهگی |